Ảnh xạ từ tâm

Họa sĩ Trang Thanh Hiền là giảng viên Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, vốn là một nhà nghiên cứu, phê bình mỹ thuật thành công với con đường nghiên cứu lịch sử mỹ thuật tôn giáo. Ngoài ra, Trang Thanh Hiền còn được biết đến như một người đầy đam mê với mảng sáng tác mang tính tâm linh, thiền, hay Phật giáo. Sau triển lãm “Đáy sóng” (2015) sử dụng chất liệu mực nho vẽ trên giấy thủ công của người Nùng An và triển lãm “Mùa trong vườn” (2022) với những khám phá táo bạo về sự biến ảo của màu sắc, đường nét trong tranh khắc gỗ, năm 2023, họa sĩ Trang Thanh Hiền trở lại bằng triển lãm “Ảnh xạ” trong cảm xúc đầy mới mẻ về ngôn ngữ tạo hình, đa chất liệu thể hiện của sự nối tiếp những mô típ đã quen thuộc tạo thành phong cách đặc trưng của cô.

Tiếp tục lựa chọn sắc đen trắng chủ đạo với những hình bóng Phật, hoa lá, các biểu tượng sinh thực khí lặp đi lặp lại cùng hệ thống bố cục khác nhau, nhưng đến “Ảnh xạ”, họa sĩ thêm vào những đôi môi đỏ, sen vàng, lá xanh và những đôi mắt huyền… Những biểu tượng mới mẻ được bổ sung như “@”, trăng, mây, núi, sóng nước, lá, gió… phủ sóng toàn bộ các tác phẩm. Nhiều bố cục lạ đi cùng với sức mạnh của nét và mảng tạo thành những va đập thị giác khiến người xem bị cuốn hút khó có thể rời đi. Không ngừng di chuyển giữa các tác phẩm là những nét cong uốn, chạy dài liên tục nối nhau nửa như những sóng điện từ, nửa như sóng nước, như gió cuốn theo nhau. Cũng như tâm không nằm cụ thể đâu đó trong thân. Mà nó là cái ghi nhận, nhận thức, chịu, hưởng, và thay đổi không ngừng theo mọi cảm giác của sự sống.

Mẹ, màu tự nhiên trên giấy dó, 2002

Với tác phẩm “Mẹ” năm 2002, người xem liên tưởng đến Phật bà nghìn mắt nghìn tay và cây đời đang vươn cao. Đây cũng là một trong những chủ đề xuyên suốt các cuốn sách đã xuất bản của Trang Thanh Hiền. Với bức tranh này, người xem, người đọc càng cảm nhận được rõ hơn những ý tưởng được viết ra trong sách của cô đã biểu hiện thành hình tượng nghệ thuật và ngôn ngữ hội họa. Tâm thức Phật giáo, hình tượng Phật bà nghìn mắt nghìn tay từ bi, hỷ xả vẫn hàng ngày hàng giờ song hành với chúng sinh, giúp họ vượt qua những khó khăn của cuộc sống, như cây đời vẫn vươn cao. Phật cũng rõ ràng hiển hiện trong những hành động sống của mỗi con người, đồng hành cùng quan niệm “Phật tại tâm” là một khái niệm đầy tính chất tinh thần.

Sông núi 1, Khắc gỗ màu nước, 2023

Phật cũng gắn liền với biểu tượng hoa sen, một giá trị tượng trưng từ ngàn đời về sự thanh khiết, sự vươn lên trong bùn nhơ, uế tạp để nở ra những cánh hoa với hương thơm ngát dịu. Tác phẩm “đối thoại đen trắng” biểu hiện tâm trong hình bóng như dáng ngồi của các vị chư Phật hòa lẫn vào hoa sen tạo ra tính chất kép giữa hình ảnh và vật biểu trưng, như là ảnh xạ của sự phản ánh biểu tượng này. Ẩn tàng trong các lá sen, đâu đó cho thấy bản nguyên của con người vẫn luôn được hiển hiện.

Đối thoại đen trắng, mực nho trên giấy dó, 2022 Tranh của Trang Thanh Hiền

Tác phẩm “sông núi” lại cho thấy sự hòa lẫn của tâm tư con người với núi sông, gấm vóc, với nắng, gió, mây trời… Sự kết hợp giữa hướng dọc của dáng ngồi và chiều ngang của đám mây tạo nên sự thăng bằng kỳ lạ mặc dù được bao bọc bởi một vòng tròn đầy tính chuyển động. Tâm như bình an ngưỡng vọng cùng vũ trụ, cũng lấp lánh rực rỡ, hào sảng và cuốn hút tư duy con người vào dòng thác lũ của những cảm xúc sống dậy trong mình.

Mới mẻ hoàn toàn ở triển lãm lần này là các tác phẩm điêu khắc gỗ. Dấn thân, thử nghiệm với hình thức nghệ thuật mới, Trang Thanh Hiền đã biến bản khắc vốn chỉ dùng để in tranh đồ hoạ để dựng thành tượng, bao hàm ở tác phẩm dường như là hai trong một. Biểu tượng đôi môi, con mắt… được khắc trên những miếng gỗ có thể dùng để in trên giấy ở dạng 2D đã được tiếp tục trở thành một phần của tác phẩm 3D. Khuôn hình thay vì được vẽ bằng bút thì được cắt ra thành những biểu tượng mang tính khái quát nửa hay trọn vẹn và khắp các mặt chị sử dụng kỹ thuật khắc để điền đầy nội dung cho tác phẩm. Các hình khắc đó trên tượng như biểu trưng cho trí tuệ của Đức Phật nhìn thấy vạn vật ở cả bốn phương.

Thủy sinh, điêu khắc gỗ 2023

Triển lãm “Ảnh xạ” diễn ra từ ngày 7/11/2023 – 15/11/2023 tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam cho thấy sự đồng hành giữa nghiên cứu và sáng tác của một giảng viên yêu mỹ thuật cổ. Với hơn 40 bức tranh, tượng sẽ thay chị chuyển niềm đam mê đến khán giả, khơi gợi tình yêu dành cho những biểu tượng mỹ thuật cổ, những hình ảnh của nghệ thuật truyền thống, hình ảnh của Thiền, Phật… Người thưởng thức sẽ tự nhận ra, không phải ngẫu nhiên mà khi gặp gỡ những biểu tượng Phật giáo chúng ta sẽ đều cảm thấy trong lòng bình an và tự tại, bởi triển lãm “Ảnh xạ” đã cho thấy, trọng tâm của Phật giáo không phải thay đổi thế giới mà là thay đổi tâm tính, thay đổi cách nhìn, niềm tin.