Cộng đồng người Thái ở huyện Con Cuông, Nghệ An gọi Tết Đoan Ngọ là “tết Mồng năm”. Chẳng ai nhớ tết Mồng năm có từ bao giờ, chỉ biết cứ đến ngày này, bà con dân bản lại sum vầy, đồng loạt tổ chức như một lễ hội.
 |
Bà con dòng họ Lữ ở bản Liên Đình, xã Chi Khê, huyện Con Cuông, Nghệ An soạn mâm cúng. |
Tại đền thờ họ Lữ, bản Liên Đình, xã Chi Khê, huyện Con Cuông, từ sáng sớm, bà con dòng họ đã tập trung đông đủ để soạn mâm cúng. Trên mâm cúng tết Mồng năm, ngoài rượu (thường là 2 chén), 2 bát xôi, 1 con gà, 2 chén nước chè xanh thì không thể thiếu 2 bát cháo đậu xanh nấu mật mía. Ngày nay, có thể dùng đường để nấu cháo miễn sao cháo có vị ngọt.
Gà cúng tết Mồng năm thường được chăm kỹ nên sẽ béo hơn gà thường. Có nhà cúng gà trống, nhưng dòng họ Lương của cụ Phúc thì không nhất thiết phải là trống hay mái, miễn sao là một con gà béo tốt.
 |
Mâm cúng trong ngày Tết Đoan Ngọ của người Thái ở Nghệ An |
Ngoài mâm cúng "ma nhà" thì mỗi gia đình còn biện cỗ đi cúng đền thờ tổ của cả dòng họ. Đây cũng là dịp để mọi người trong dòng họ sum họp ăn uống. Nơi sum họp thường là tại nhà tộc trưởng hoặc tại ngay đền thờ họ.
Sau khi làm xong lễ cúng, xôi, gà của các mâm cúng sẽ chia làm hai phần. Một phần để ăn tập trung tại đền thờ họ, một phần sẽ được mang về nhà.
 |
Tộc trưởng cúng mời tổ tiên |
Một phong tục khá đặc biệt trong ngày Tết Mồng năm của người Thái ở Con Cuông, đây là ngày duy nhất trong năm để đi hái thuốc nam. Người dân nơi đây tin rằng, chỉ vào đúng giờ Ngọ ngày này, những cây thuốc trên rừng mới phát huy được hết tác dụng chữa bệnh.
 |
Sau lễ cúng, mọi người trong dòng họ tập trung ăn uống ngay tại đền thờ họ |
Trước khi lên đường vào rừng, người dân thắp hương khấn trước bàn thờ tổ tiên xin chỉ lối đến chỗ cây thuốc quý. Vào đến rừng, trước khi hái cây thuốc, bà con sẽ khấn xin ‘chàu đin, chàu nhà’ với chủ đất, xin cây thuốc quý về dùng.
Các loại cây được mang về chặt ra thành từng khúc từ 5-10 cm rồi mang phơi khô để dành uống trong năm. Những cây thuốc trong ngày này được cho là sẽ mang lại sức khỏe, bổ dưỡng về tinh thần cho người dùng. Những cây thuốc hái được đem về nấu dùng như nước uống hàng ngày.
