Cự Đà: Làng doanh nhân xưa bên bờ sông Nhuệ

Nếu Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội) là làng Việt cổ điển hình của vùng trung du Bắc Bộ, thì nơi đây lại là nơi mang những đặc trưng của làng cổ ven sông… Ngay lối vào làng Cự Đà hiện vẫn còn rất nhiều những cổng cổ, khắc chữ Hán.

Trải qua nhiều thăng trầm, biến cố của lịch sử, nơi đây vẫn giữ được khoảng 50 ngôi nhà cổ tuổi đời trăm năm.

Những năm 1920-1940 của thế kỷ trước, người làng đua nhau ra Hà Nội lập xưởng, làm chủ nhà máy, chủ cửa hàng, tiệm buôn khá đông. Một loạt tên tuổi các nhà giàu Hà Nội lấy tên hiệu bắt đầu bằng chữ “Cự” như Cự Doanh, Cự Chân, Cự Phát… chính là người Cự Đà.

Làng Cự Đà theo lối kiến trúc truyền thống làng Việt theo hình xương cá. Từ đường chính của làng tỏa ra hàng chục con ngõ nhỏ và dẫn vào các xóm.

Trước đây, bến sông Nhuệ buôn bán tấp nập. Dân làng Cự Đà dựng cột trên đó có con cóc đội đèn để thuyền bè biết lối cập bến.

Nhà "Hội đồng nhân dân làng Cự Đà" được cho là xây dựng từ thời Pháp thuộc.

Đình làng Cự Đà mang nét cổ kính

Trong ảnh là một trong những ngôi nhà cổ của làng. Ông Trịnh Thế Sủng – chủ nhà, cho biết, nhà được xây dựng từ năm 1874.

Ngôi nhà 5 gian dựng bằng gỗ xoan - mang đậm phong cách cổ xưa của người Việt. Hiện nay, vợ chồng cùng con cháu ông vẫn sinh hoạt tại đây.

Khu vực tường bao nhà ông Sủng có nhiều họa tiết trang trí đã bạc màu cùng thời gian.

Cùng với những gian nhà cổ thuần Việt, trong làng còn có những biệt thự cổ theo kiến trúc pha trộn giữa Pháp – Việt độc đáo không kém…

Ngay sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến (20/12/1946), Cự Đà trở thành “pháo đài” chặn địch của Tự vệ chiến đấu Hà Nội. Ngày 27/3/1947, ngay tại ngôi biệt thự này, 5 chiến sĩ thuộc trung đội 517, đại đội 3, Tự vệ chiến đấu Hà Nội đã quyết tử chống lại 200 quân lê dương Pháp. Kết thúc trận đánh, ta tiêu diệt được 57 tên địch, 3 chiến sĩ đã hy sinh oanh liệt.

Trong ảnh: Cụ Trịnh Cơ - người làng, đứng bên tấm bia ghi chiến công trận Cự Đà năm ấy được khắc gần cửa ngôi nhà.

Cách đó không xa, là ngôi nhà thờ chi họ Trịnh – tổ Phúc Trực. Cụ Trịnh Cơ, 86 tuổi – người trông nom hương khói cho tổ tiên tại đây, cho hay, cụ chính là cháu đời thứ 21 của danh tướng Trịnh Khả - vị công thần khai quốc triều Lê Sơ, gốc huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Về sau này, những hậu duệ của ông về đây khởi lập làng Cự Đà.

Chùa Cự Đà được xếp hạng di tích quốc gia. Ngoài những nếp nhà cổ, làng Cự Đà còn nổi danh với nghề làm tương và miến. Năm 2018, trang du lịch của đài CNN đã có một bài viết kèm video giới thiệu về ngôi làng có lịch sử hơn 400 năm và nghề làm miến tại đây.