Khám phá di tích Quốc Tử giám triều Nguyễn còn vẹn nguyên ở cố đô Huế

Theo các sử liệu, năm 1803, vua Gia Long xây dựng Đốc Học đường thuộc địa phận An Ninh Thượng, huyện Hương Trà, cách Kinh thành Huế chừng 5 km về phía Tây. Trường nằm cạnh Văn Miếu, mặt hướng ra sông Hương. Đây được xem là trường quốc học đầu tiên được xây dựng dưới triều Nguyễn. Ảnh: Internet

Năm 1908, thời vua Duy Tân, Quốc Tử giám được di dời về nằm bên trong Kinh thành Huế, vị trí hiện nay tại số 1 đường 23/8 (phường Đông Ba, TP Huế).

So với kiến trúc cũ, Quốc Tử giám bên trong Kinh thành Huế được xây dựng mới thêm nhiều công trình phụ; trong đó, kiến trúc cũ của Di Luân đường (xây dựng năm 1821, thời vua Minh Mạng) được giữ nguyên. Hai bên là hai dãy phòng học vẫn như cũ và cư xá sinh viên; phía sau trường, ở giữa là tòa Tân Thơ viện, hai bên là nhà ở của quan Tế tửu, Tư nghiệp (hiệu trưởng, hiệu phó) và các viên chức khác của trường.

Trong số các công trình kiến trúc này, Di Luân đường, Tân Thơ viện và tòa nhà dành cho vị Tế tửu Quốc Tử giám ở là những công trình kiến trúc gỗ theo phong cách truyền thống có giá trị nghệ thuật cao (Tân Thơ viện, Di Luân đường đều có nguồn gốc từ các công trình kiến trúc của cung Bảo Định)…

Kiến trúc bên ngoài cùng kết cấu tinh xảo bên trong tòa nhà Quốc Tử giám ở Huế.

Năm 1945, sau khi triều đình nhà Nguyễn chấm dứt vai trò lịch sử của mình, Quốc Tử giám cũng không thay đổi kiến trúc kể từ đó đến nay.

Bia Thị học phía trước Quốc Tử giám triều Nguyễn.

Năm 2020, sau gần nửa thế kỷ được trưng dụng làm nơi trưng bày hiện vật của Bảo tàng Lịch sử tỉnh TT-Huế, các hiện vật ngoài trời như máy bay, xe tăng, pháo… được di dời ra khỏi khuôn viên Quốc Tử giám để đưa đến nơi trưng bày mới ở đường Điện Biên Phủ, phường Trường An, TP Huế.

Cũng trong năm 2020, ông Phan Ngọc Thọ, lúc đó là Chủ tịch UBND tỉnh TT-Huế, từng chủ trì phiên họp bàn về phương án sử dụng di tích Quốc Tử giám sau khi di dời các hiện vật lịch sử ra khỏi di tích này. Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế được giao tiếp quản di tích Quốc Tử giám từ Bảo tàng Lịch sử tỉnh để thực hiện công tác bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị.

Cũng từ đây, một ý tưởng mới để khai thác, sử dụng Quốc Tử giám vào mục đích tôn vinh, đề cao sự học cũng đã được đặt ra. Theo đó, tại đây sẽ hình thành một bảo tàng giáo dục khoa cử.

UBND tỉnh TT-Huế giao Sở GD-ĐT phối hợp Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Sở VH-TT tỉnh… có kế hoạch xây dựng “lễ đường giáo dục” tại di tích Quốc Tử giám; tạo thành nơi trang nghiêm để tổ chức các hoạt động khai giảng, trao học bổng, phát văn bằng… Ngoài ra, nơi đây cũng sẽ được kết hợp nhiều hoạt động trưng bày, quảng diễn phù hợp, đặc biệt là những chuyên đề độc đáo gắn liền với văn hóa cung đình; tổ chức nhiều hoạt động phụ trợ, biến không gian di tích thành một khu phức hợp bảo tàng - dịch vụ... (Trong ảnh là lễ tuyên dương “Học sinh danh dự toàn trường” lần đầu tiên tại TT-Huế).