Vì sao người Khơ Mú cấm người lạ vào bếp?

0:00 / 0:00
0:00
TP - Trong căn nhà người Khơ Mú có ba bếp lửa, trong đó có một căn bếp kiêng kị mà khách lạ thậm chí là con gái đã về nhà chồng không được đến gần. Ai phạm vào điều cấm này sẽ phải mổ lợn làm vía cho chủ nhà.

Ông Moong Phò Hoan, ở bản Cha Ca, xã Bảo Thắng, huyện Kỳ Sơn (Nghệ An) cho biết: “Đó không chỉ là nơi con người cư trú, thần linh cũng có một không gian riêng của mình. Ma nhà của người Khơ Mú cư trú trong một căn bếp dựng ra để dành riêng cho những đấng linh thiêng. Đó là nơi cấm kỵ đặc biệt của ngôi nhà. Người ngoài thậm chí là con gái đã về nhà chồng không được vào. Chỉ trong một ngày duy nhất, gia đình tổ chức lễ ăn trâu cho tổ tiên, người ngoài mới được phép vào bếp”. Là người hiểu biết nên ông Moong Phò Hoan không quá coi trọng việc cấm kỵ. Ông mở cửa gian buồng được đóng bằng gỗ rồi mời chúng tôi tham quan căn bếp thiêng. Theo ông thì chỉ cần có người nhà đi cùng thì khách lạ vào cũng chẳng sao.

Vì sao người Khơ Mú cấm người lạ vào bếp? ảnh 1

Căn bếp của người Khơ Mú, Nghệ An

Trong căn bếp ngoài các vật dụng nấu nướng như chiếc kiềng, dụng cụ đồ xôi, thớt, mấy vò rượu cần. Cạnh chiếc bếp đắp bằng đất sét là chiếc cột “chủ nhà” được dựng bằng gỗ hay thân cây tre, nứa. Cây cột là nơi hồn vía chủ nhà ở đó. Gian bếp cũng treo một cái đầu con trâu sấy khô còn nguyên cả sừng. Chỉ có những lúc làm tế trâu cho tổ tiên mới có cái đầu trâu trong căn bếp. Để giải đáp vì sao người Khơ Mú kiêng kị người lạ vào bếp, chúng tôi tìm đến ông Xeo Phò Mạnh, một người cao tuổi uy tín và cũng là ông mo của bản Cha Ca (thường chủ trì lễ cúng đền của bản). Ông Mạnh cho biết có một truyền thuyết liên quan đến tập tục này.

Chuyện rằng: Ngày xưa người Khơ Mú thấy người Thái vẫn thường mổ trâu, ăn uống linh đình mỗi khi có lễ hội hay ngày cúng tổ tiên. Vào những ngày lễ lớn người Khơ Mú chỉ mổ gà, lớn nhất là một con lợn. Hỏi rõ nguồn cơn mới biết là người Thái có nhiều họ khác nhau, trong đó có cả họ Moong, Cụt, Xeo, Chích, Ốc, Hoa… (là những dòng họ của người Khơ Mú ở Nghệ An ngày nay). Người Khơ Mú nghĩ rằng, muốn có dịp để mổ trâu ăn thì phải có được những dòng họ trên. Ban đầu người Khơ Mú nghĩ phải mang tài sản đi đổi lấy một họ nào đó nhưng rồi nhận thấy cách này không ổn.

Và rồi họ có được dòng họ như Moong Chích, Xoe, Cụt, Ốc, Hoa... theo cách của riêng mình. Có được họ, người Khơ Mú mổ trâu ăn mừng và đem giấu vào trong căn bếp. Họ coi các họ có được là báu vật nên giấu vào ngăn bếp. Thế nên người Khơ Mú đặt ra lệ cấm người ngoài không được đặt chân vào căn bếp kiêng của họ. Nếu ai phạm vào sẽ phải mổ lợn cúng vía cho chủ nhà.

MỚI - NÓNG
Màn rước nữ tướng 12 tuổi ở khai Hội Gióng
Màn rước nữ tướng 12 tuổi ở khai Hội Gióng
TPO - Màn rước kiệu nữ tướng trẻ của thôn Yên Tàng (xã Bắc Phú) thu hút sự quan tâm của người dân, du khách thập phương trong lễ khai Hội Gióng đền Sóc diễn ra sáng 27/1 (mùng 6 Tết Nguyên đán) tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Sóc (huyện Sóc Sơn, TP. Hà Nội).

Có thể bạn quan tâm

Bà H’Rưm (giữa) thành thục các kỹ thuật dệt

Sợi dây kết nối các thế hệ

TP - Từ khi còn là những cô bé, 3 chị em H’Neo Bdap được mẹ truyền nghề dệt truyền thống. Giờ đây, chị em bà truyền lại cho con cháu ở buôn làng, góp phần bảo tồn văn hóa, giúp nhiều phụ nữ Êđê ổn định cuộc sống.
Hàng cây trang bên suối Tà Má thu hút khách đến tham quan du lịch dịp nở hoa. Ảnh: Trương Định

Đồng bào Bana hiến đất mở đường

TP - Nhằm tạo điều kiện cho giao thông đi lại thuận tiện hơn khi vào du lịch suối Tà Má và hướng đến mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng, đồng bào Bana tại thôn Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh (Bình Định) đã tự nguyện hiến đất để mở rộng đầu tư xây dựng đường.
Mùa lễ hội của người Cơ Tu ở Đông Giang, Quảng Nam. Ảnh: Nguyễn Thành

Di sản hát lý của người Cơ Tu

TP - Nói lý - hát lý là nghệ thuật ứng khẩu trong sinh hoạt cộng đồng của người Cơ Tu hết sức độc đáo và ý nghĩa. Di sản phi vật thể quốc gia này được người dân gìn giữ, phát triển, hớp hồn du khách gần xa mỗi mùa lễ hội.
Cậu bé 7 tuổi nối dài thanh âm Gia Rai

Cậu bé 7 tuổi nối dài thanh âm Gia Rai

TP - Cậu bé người Gia Rai 7 tuổi, tay cầm 2 cái xập xèng (tiếng Gia Rai gọi là răng rai) vỗ nhịp nhàng hòa cùng nhịp chiêng của các nghệ nhân. Tiết mục biểu diễn đã mang đến sắc màu sinh động, thể hiện nét văn hóa truyền thống của dân tộc này.
Lễ rửa làng của người dân tộc Lô Lô

Lễ rửa làng của người dân tộc Lô Lô

TPO - Với những nghi thức đặc sắc, độc đáo, lễ rửa làng của dân tộc Lô Lô (thôn Sảng Pả A, thị trấn Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang) không chỉ là một sự kiện mang tính tín ngưỡng dân gian mà còn là nét đẹp văn hóa được lưu truyền từ đời này tới đời khác của đồng bào nơi đây.