Vào những tháng cuối năm, buôn làng của người Lạch (huyện Lạc Dương, Lâm Đồng) lại tổ chức những cuộc đua ngựa trong khuôn khổ các lễ hội cồng chiêng, mừng lúa mới hoặc là sự thách đấu giữa các trai làng để phân tài cao thấp, chọn ngựa hay...
Đua ngựa không yên chinh phục các đỉnh núi cao là “cuộc chơi” nhằm thể hiện tài năng, sức mạnh, sự phóng khoáng của các chàng trai người Lạch.
 |
Các chàng trai người Lạch cưỡi ngựa leo núi Lang Biang |
Chỉ tay về phía sườn núi Lang Biang (nơi nhà thám hiểm, bác sĩ A.Yersin khám phá ra Đà Lạt), già Krajăn Plin bảo ngày trước ông cùng các trai làng thường thi tài cưỡi ngựa ở đó. Sườn núi ấy có độ dốc cao khoảng 30o, thậm chí có chỗ lên tới 45o.
Ngày nay, cuộc đua thường diễn ra trên những đồi cỏ hồng gần hồ Đan Kia-Suối Vàng hoặc trường đua chuyên nghiệp trong làng Cù lần. Ngựa đua phải là loài thuần chủng ở Lang Biang, còn nài ngựa thì cởi trần khoe cơ bắp cuồn cuộn hoặc mặc trang phục thổ cẩm truyền thống.
Cuộc đua diễn ra hết sức quyết liệt. Những con ngựa dũng mãnh tung vó, xé gió lao về phía trước với những sải chân dài khiến bụi bay mù mịt; tiếng hí vang vọng cả khu rừng. Nhiều bất ngờ gay cấn liên tiếp được tạo ra trong suốt thời gian thi đấu. Những kỵ mã cùng nhau tranh tài trong tiếng vỗ tay cổ vũ của khán giả.
 |
Thi thố trên đường đua ở làng Cù lần |
Là một kỵ mã tài hoa, nhiều năm liên tục giành chức vô địch cá nhân tại các giải đua ngựa truyền thống của huyện, anh K’Truik cho biết: Đua ngựa không yên là môn thể thao rất khó và nguy hiểm bởi ngựa đua là những con ngựa thường ngày, chủ yếu đi lại trên nương rẫy, rất khó điều khiển.
 |
K’Truik và ngựa Ram Bi về nhất trong cuộc đua |
Mặt khác, kỵ mã lại không được dùng yên ngựa để cố định thế ngồi, cũng không có bàn đạp chân, chỉ điều khiển ngựa bằng đôi chân và dây cương làm từ thừng bện nên nếu không thành thạo các kỹ năng và điều khiển ngựa khéo léo thì khả năng xảy ra chấn thương rất cao. Nhất là ở những khúc cua gấp, nếu non tay, nài ngựa sẽ bị ngã, có khi còn bị ngựa đè lên người hoặc nghiêm trọng hơn là kéo lê một quãng đường dài.
Bởi thế, ngoài việc chọn ngựa tốt, người đua phải có nhiều kinh nghiệm trong thuần thục ngựa và xử lý khéo léo mới có thể thắng cuộc.
 |
Bứt phá trên đường đua |
Từng là kỵ mã nổi tiếng, già làng Krajăn Plin kể: Từ nhỏ, đã cùng ngựa rong chơi, ngã bùn, ngã suối nên các cậu bé người Lạch thuộc tính nết của ngựa, đoán được những tình huống ngựa có thể ngã, các thế ngã để rồi lựa chiều tiếp đất sao cho khỏi thương vong.
Mỗi lần đi làm rẫy, thăm trâu…, bọn trẻ lại thách nhau băng rừng vượt suối trên lưng ngựa. Đến tuổi 15-16, các chàng trai đã biết chọn ngựa hay, thuần dưỡng chúng và khi đến tuổi cập kê thì chinh phục gái đẹp trên lưng ngựa.
 |
"Làm xiếc'' trên lưng ngựa |
Lạch là tộc người sinh sống lâu đời nhất ở Lang Biang, sớm phát hiện, thuần phục được loài ngựa hoang trong rừng nên tiếng tăm lừng lẫy khắp vùng. Thuở trước, đoàn ngựa cỏ của người Lạch phải thồ sản vật núi rừng vượt hàng trăm dặm về tận dưới xuôi để đổi muối và các loại hải sản khác. Vết chân tròn của ngựa in dấu khắp nơi nên mới có câu phương ngôn “dấu chân Lạch tròn”.
