31/07/2023 | 09:45

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới

TPO - Làng Trường Lưu (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) là làng cổ có tuổi đời hơn 600 năm với hệ thống di sản văn hóa đặc sắc. Đặc biệt, nơi đây có 3 di sản được UNESCO công nhận Di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương gồm Mộc bản Trường học Phúc Giang, Hoàng hoa sứ trình đồ và hệ thống văn bản Hán Nôm.

Làng Trường Lưu (trước thuộc xã Lai Thạch, huyện La Sơn, phủ Đức Quang, nay là xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh). Ngôi làng cổ có tuổi đời hơn 600 năm này được biết đến với dòng họ Nguyễn Huy nổi tiếng cả nước với những tên tuổi đỗ đại khoa và đều có sự nghiệp thơ văn nổi tiếng.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 2

Người dân địa phương kể rằng ngày trước, cổng vào làng cổ Trường Lưu bắt đầu từ khu vực cầu Quan (vòng đỏ) - bắc qua sông Phúc Giang, dòng chảy đổ vào sông Nghèn và xuôi về biển qua cửa Sót (huyện Lộc Hà) ngày nay. Sông Phúc Giang gắn với giai thoại vua Hồ Quý Ly từng đem thủy quân đến tập trận. Tên con sông cũng được Thám hoa Nguyễn Huy Oánh dùng để đặt tên cho thư viện do ông sáng lập là Thư viện Phúc Giang.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 3

Cạnh sông Phúc Giang có giếng Ngọc với tuổi đời hàng trăm năm. Ngày trước, giếng nước này phục vụ ăn uống, sinh hoạt cho người dân trong làng.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 4

Đình làng Trường Lưu được xây dựng vào thế kỷ XVII, gồm hai phần chính là thượng điện (nơi thờ các vị thần) và hạ điện (nơi người dân sinh hoạt văn hóa tâm linh). Toàn bộ kiến trúc của đình được xây dựng, thiết kế theo phong cách thời Hậu Lê.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 5

Kiến trúc đình dựng bằng gỗ mít với hoa văn tinh xảo. Ngày 12/6 (âm lịch) hằng năm, người dân địa phương tổ chức lễ kỳ phục để cầu cho quốc thái dân an, dân làng được ấm no sung túc. Năm 2008, đình được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 6

Trong đình hiện còn tấm bia ghi danh 22 con em trong làng (chủ yếu là dòng họ Nguyễn Huy) đỗ đạt tiến sĩ dưới triều Hậu Lê và triều Nguyễn.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 7

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 8

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 9

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 10

Những nét khắc tinh xảo, công phu và rất nghệ thuật trên chất liệu gỗ mít với cách bài trí đăng đối hài hòa. Các chủ đề trang trí phản ánh đời sống văn hóa dân gian truyền thống như rồng, phượng, hổ...

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 11

Qua thời gian, nhiều hạng mục đã xuống cấp, cần sớm được tu bổ.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 12

Ngói vảy ở đình rơi rớt, hư hỏng theo thời gian.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 13

Trong quá trình xây dựng và phát triển, làng Trường Lưu đã tạo dựng nên hệ thống di sản văn hóa đặc sắc. Trong ảnh là nhà thờ họ Nguyễn Huy ở làng Trường Lưu.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 14

Về di sản văn hóa vật thể, đến nay làng còn giữ được trên 15 di tích lớn nhỏ, trong đó có 4 di tích được xếp hạng quốc gia, 9 di tích cấp tỉnh cùng hệ thống nhà thờ của các dòng họ khác.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 15

Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Nhà thờ Nguyễn Huy Oánh và Nguyễn Huy Tự, hay còn gọi là nhà thờ Lục Chi. Nhà thờ được Thám hoa Nguyễn Huy Oánh xây dựng năm 1752 để thờ cha là ông Nguyễn Huy Tựu (1690-1750).

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 16

Thư viện Phúc Giang và Trường Lưu học hiệu là 2 di tích gắn liền với Mộc bản Trường học Phúc Giang đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu ký ức thế giới châu Á – Thái Bình Dương. Trong ảnh là khu vực nơi xưa kia là trường học Phúc Giang.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 17

Hồ sen làng Trường Lưu cạnh đền thờ danh nhân Nguyễn Huy Tự (1743-1790), nay được phục dựng lại.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 18

Cuối tháng 6 vừa qua, Hà Tĩnh đón nhận Bằng công nhận Văn bản Hán Nôm Làng Trường Lưu là Di sản tư liệu Chương trình ký ức thế giới Khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 19

GS. TSKH. Viện sĩ Nguyễn Huy Mỹ là hậu duệ đời thứ 16 của dòng họ Nguyễn Huy ở làng Trường Lưu. Ông là người chủ trì sưu tầm, thẩm định, hoàn thiện hồ sơ và đưa di sản làng cổ ra thế giới.

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 20

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 21

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 22

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 23

3 di sản của làng Trường Lưu gồm: Mộc bản Trường học Phúc Giang là bộ ván khắc dùng để in sách phục vụ cho việc dạy và học của dòng họ Nguyễn Huy từ thế kỷ XVIII đến thế kỷ XX tại trường học Phúc Giang; Hoàng Hoa sứ trình đồ được công nhận là bản sao duy nhất của tập sách với phần bản đồ là chính và Bộ sưu tập văn bản Hán Nôm gồm 173 tài liệu tại 14 nhà thờ các dòng họ, đình làng và 8 tư gia của làng Trường Lưu (từ cuối thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XX).

Làng cổ đặc biệt ở Việt Nam có 3 Di sản tư liệu ký ức thế giới ảnh 24

Cả ba di sản tư liệu nêu trên hiện được trưng bày ở trụ sở Ban Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Trường Lưu (trụ sở của UBND xã Trường Lộc cũ). Các dịp trưng bày thu hút đông đảo người dân đến chiêm ngưỡng, tìm hiểu.