Cúng cây “Pủ Xừa” của người Thái, Nghệ An

Theo các bậc cao niên ở xã Châu Tiến, tục thờ cây cổ thụ của bản (“Pủ Xừa”) có “từ lâu đời”. Cái cây không nhất thiết phải cao lớn, bề thế nhưng phải là cây thiêng. Quan niệm tín ngưỡng cho rằng, cái cây được thờ là nơi trú ngụ của thần linh cai quản hồn vía của cộng đồng.

Trong ngôn ngữ địa phương “Pủ” là ông, là cụ, chỉ những người đáng kính trọng, quyền uy. “Xừa” là áo, chiếc áo cũng là nơi trú ngụ của vía người.

Khi lập bản, để xác định cây “Pủ Xừa”, thầy mo phải làm lễ và ném thẻ tre hoặc đồng xu. Nếu một sấp, một ngửa là cây đã được thần linh chọn. Một số nơi dùng trứng luộc ném vào gốc cây. Nếu trứng vỡ cũng là tín hiệu cho thấy thần linh đã ưng thuận cái cây.

Lễ cúng “Pủ Xừa” tại bản Bua, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, Nghệ An

Trong truyền thống của người Thái bản địa, tục thờ diễn ra vào lúc mùa màng đã thu hoạch vì thế có bản còn gọi là “Khàu Cắm”, lễ mừng lúa mới. Tại xã Châu Tiến có 5 bản người Thái làm lễ này. Riêng tại bản Bua, vào ngày cúng lễ, mỗi gia đình đều sắm mâm cỗ lên ngọn núi Tẻn Bỏ nơi có cây thị cổ thụ tập trung làm lễ. Có 3 mâm lễ chính được bày cạnh gốc cây.

Lễ vật có thủ lợn, thịt lợn, gà, xôi, rượu, vải thô. Ngoài ra, còn có một ché rượu cần. Cạnh mâm lễ chính của ban quản lý thôn bản là mâm lễ của các hộ gia đình trong cộng đồng.

Người dân thắp hương cầu khấn dưới gốc “Pủ Xừa”

Bài cúng lễ cũng khá đơn giản và chỉ diễn ra trong khoảng 10 phút. Thầy mo gọi thần linh cai quản núi, hang Bua, cai quản hồn vía người trong bản đến thụ lộc và che chở cho người được bình an, mạnh khỏe. Vật nuôi không bị dịch bệnh, mùa màng tươi tốt, không gặp sâu bệnh.

Lễ cúng thường diễn ra cạnh gốc cây vào buổi sáng. Xong lễ, người dân bưng mâm lễ về tổ chức hội riêng của mỗi nhà. Lễ cúng “Pủ Xừa” hiện chưa được biết đến rộng rãi. Đây là nghi lễ tâm linh của người Thái ở Quỳ Châu (Nghệ An) còn giữ được nguyên bản, chưa bị lai tạp. Lễ chỉ diễn ra trong cộng đồng, làng bản người Thái.