Tại xã Thống Nhất, đa số dân cư là dân tộc Sán Chỉ với trên 1.600 người. Bà con sống quần cư bình yên bên những triền đồi, núi với công việc thuần nông nuôi trồng, canh tác nông nghiệp.
Bà Hoàng Thị Giáp, nghệ nhân làm trang phục Sán Chỉ ở địa phương chia sẻ: Không rực rỡ, cầu kỳ như trang phục truyền thống của người Dao, người Mông, trang phục của người Sán Chỉ có phần mộc mạc nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp riêng, độc đáo, mang một vẻ đẹp thuần khiết và bình dị với màu sắc chủ đạo là màu chàm đen được tạo nên từ bàn tay cần cù, khéo léo, tinh tế của người phụ nữ Sán Chỉ.
“Thực hiện đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, ngành Văn hóa Lạng Sơn tiến hành kiểm kê trang phục truyền thống trên phạm vi toàn tỉnh, trong đó có trang phục người Sán Chỉ, từ đó có biện pháp bảo tồn và phát huy”.
Ông Nguyễn Phúc Hà, Giám đốc Sở VH-TT &DL Lạng Sơn
“Theo phong tục của dân tộc Sán Chỉ trước đây, tất cả phụ nữ đều phải biết tự may bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình. Các cô gái khi đi lấy chồng buộc mang theo những bộ quần áo thật đẹp, may thật khéo để mang về nhà chồng làm của hồi môn. Vì vậy, ngay từ khi mới 7 đến 8 tuổi, các bé gái đã được bà, mẹ cho làm quen với cây kim, sợi chỉ. Vì được làm hoàn toàn bằng thủ công nên hoàn thành một bộ quần áo, chúng tôi phải mất từ 3 đến 5 ngày” - Bà Giáp nói.
Nói rồi, bà Giáp giới thiệu: Quần của phụ nữ Sán Chỉ được cắt theo kiểu chân què, đũng chéo, dài tới mắt cá chân. Áo đi theo cặp gồm áo trong là loại áo cánh ngắn 4 thân xẻ ngực, bên ngoài là áo chàm 5 thân dài quá đầu gối, chiết eo, gần giống áo của phụ nữ Tày nhưng không dùng thắt lưng. Khi mặc trang phục truyền thống, họ phải vấn tóc, đội khăn vuông bên ngoài. Khăn được may bằng vải chàm đen, thêu ở 4 góc. Họ thường đeo túi (thông) màu trắng, tết bằng sợi. Đồ trang sức gồm vòng tay, vòng cổ, hoa tai được làm bằng bạc… nom bình dị mà sang quý.
Trang phục nam dân tộc Sán Chỉ cũng rất mộc mạc nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp khỏe khoắn. Áo nam là loại áo cánh ngắn tứ thân, hai bên nẹp áo đính hàng cúc vải gồm 5 khuy, áo có hai túi nhỏ ở hai bên vạt trước. Quần dài đến mắt cá chân, cạp rộng bản, được làm từ một miếng vải trắng may đính vào thân quần. Đũng và ống quần rộng để thuận lợi cho việc leo núi đồi...
