Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa tỉnh Lạng Sơn cho biết: Nhà trình tường xứ Lạng có hai loại (gồm nhà để sinh hoạt bình thường và nhà pháo đài, có thêm chức năng phòng thủ giặc và thú dữ quấy phá). Hai loại nhà này được hình thành từ lâu đời, gắn với phong tục tập quán sinh hoạt của người dân nơi đây.
 |
Nhà trình tường được người dân xứ Lạng lưu giữ hàng trăm năm nay -Ảnh: Duy Chiến |
 |
Trình tường được làm bằng đất sét mịn, dầy, có sự khác biệt với các công trình xây dựng hiện đại -Ảnh: Duy Chiến |
 |
Nhà trình tường mát về mùa hè, ấm về mùa đông. |
 |
Ở phố cổ Háng Ngầu (huyện Cao Lộc) hiện vẫn lưu giữ nhiều ngôi nhà trình tường với các thế hệ sinh sống, bảo tồn -Ảnh: Duy Chiến |
Nhà trình tường thường có bức tường đất dày từ 40 đến 80 cm, mái lợp ngói âm dương; có đặc điểm ấm về mùa đông, mát về mùa hè. Đồng bào người Tày - Nùng ở vùng biên giới tỉnh Lạng Sơn đã tạo ra những ngôi nhà có tường làm bằng đất sét, đất nện trộn đều vào các khuôn gỗ, dùng chày vồ đập cho các loại đất dính chặt vào nhau, tường dày rất chắc chắn. Công đoạn dựng một ngôi nhà mất nhiều thời gian và sức lực. Nhờ đó, nhà trình tường rất kiên cố, một số có tuổi thọ hàng trăm năm tuổi.
Theo phong thủy của người Tày - Nùng, nhà ở phải theo hướng Nam, có không gian thoáng đãng, gần gũi với thiên nhiên. Tại Bản Khiếng, cửa khẩu Chi Ma, huyện Lộc Bình, nhà trình tường được xây hai tầng, có hàng rào bằng đá bao quanh. Cửa chính có treo tấm bùa trừ tà hoặc gương bát quát theo phong tục truyền thống. Đặc biệt, những ngôi nhà cổ có đến 10 cửa sổ mang nét đặc trưng riêng về kết cấu ít nơi nào có được.
 |
 |
Nhiều thế hệ người xứ Lạng sinh hoạt trong ngôi nhà trình tường -Ảnh: Duy Chiến |
Già bản Lý Thị Anh, người dân tộc Tày, năm nay 98 tuổi, ở thôn Bản Khiếng (huyện Lộc Bình) cho rằng, do phong thủy và sự bao bọc của đất quê hương, mà người dân sống trong các nhà trình tường ít đau ốm, tuổi thọ cao.
Theo tiến sỹ Hoàng Văn Páo, hiện nay địa phương tiếp tục khuyến khích, vận động bà con gìn giữ, bảo tồn và tiếp tục quan tâm xây dựng nhà trình tường mới. Từ đó có thể hình thành các làng văn hóa du lịch cộng đồng với điểm nhấn là tham quan, trải nghiệm cuộc sống tại nhà trình tường độc đáo ở Lạng Sơn.
