Người K’Ho ở Lâm Đồng tìm được nhiều sản vật quí giá từ núi rừng nhưng cũng phải đương đầu với bao hiểm họa về thiên tai, thú dữ, bệnh tật…, do đó họ tổ chức dâng lễ để cầu xin sự che chở của thần linh, cầu xin những điều may mắn, tốt lành.
 |
Người K'Ho tưng bừng mở hội |
Hầu như lễ hội nào của người K'Ho cũng có cây nêu-linh vật được cho là phương tiện để người trần “giao tiếp” với thế lực siêu nhiên, theo quan niệm xưa. Chủ lễ bước ra trước giàn hiến tế khấn nguyện và lấy máu con vật hiến sinh (trâu, bò, heo, gà…) bôi lên cây nêu với ngụ ý gởi thông điệp mời thần linh và ma quỷ đến nhận lễ vật; mong các vị hãy thụ hưởng, vui chơi và đừng làm hại dân làng.
 |
Mộ của người bản địa Tây Nguyên |
Dần dà phong trào dựng cây nêu để trừ tà và cầu mong những điều may mắn tốt lành không chỉ có ở các tộc người thiểu số Tây Nguyên lan tỏa rộng hơn ở một số địa phương. Đặc biệt dịp lễ Tết, có thể chiêm ngưỡng những hàng cây nêu được trang trí đẹp mắt Dọc Quốc lộ 1A và một số tỉnh lộ ở phía Bắc, Tây Nguyên, Tây và Đông Nam bộ.
 |
Hàng nêu trang trí đường phố dịp lễ, tết |
Già làng Krajăn Plin (huyện Lạc Dương) cho biết ngày nay trong lễ bỏ mã (tiễn người chết rời làng về xứ sở của các thần), người K’Ho vẫn duy trì hội hóa trang rất thú vị.
Trước khi vào đêm hội, dân làng làm những chiếc mặt nạ hoặc lấy các loại phấn màu được chế tác từ cây rừng vẽ lên mặt nhau sao cho giống gương mặt của ma quỷ và lấy bùn đất trát đầy người.
 |
Vẽ mặt hóa trang trước khi vào đêm hội. Ảnh: Krajăn Plin |
 |
Mặt nạ dùng trong lễ hội |
“Mặt nạ là bộ phận quan trọng nhất làm nên hình ảnh của những chú hề hoặc chiến binh trong lễ hội nên phải trông thật ngộ nghĩnh, gây cười khiến người xem thích thú hoặc thật quái dị để tạo cảm giác sợ hãi. Đó có thể là mặt người nhưng mang cái mũi của quái vật và cái lưỡi thật dài hoặc mắt ti hí, còn miệng thì méo xệch, ngoác ra trông rất hài hước”, ông Đặng Minh Tâm (thành viên Hội cổ vật Nam Bộ và là hội viên hội UNESCO Việt Nam) nói.
Cũng theo ông Tâm, hình thù của mặt nạ tùy thuộc vào sự sáng tạo và trí tưởng tượng của nghệ nhân nhưng phổ biến là đầu người và các con thú hay những nhân vật được mô tả trong truyền thuyết, sử thi. Mỗi mặt nạ có nét độc đáo riêng, không cái nào giống cái nào.
 |
Các loại mặt nạ gỗ |
 |
Một kiểu hóa trang |
Hiện người K’Ho ở xã Đạ Đờn (Lâm Hà) còn giữ tập tục: Khi dựng xong ngôi nhà, sẽ làm lễ cúng rồi bắt con chó thả vào nhà. Nếu phát hiện có tà ma, chó sẽ đuổi đi. Sau đó thầy cúng đọc lời khấn nguyện, dâng rượu cho vị thần cai quản nhà cửa để cầu cho gia chủ khỏe mạnh, bình an; kho lúa lúc nào cũng đầy ắp…
