Vi diệu những thanh âm
Nhà triển lãm âm thanh (thuộc Bảo tàng tỉnh Đắk Nông, TP Gia Nghĩa, Đắk Nông), nơi mọi người có thể lắng nghe âm thanh từ hơi thở, nước, cây cối, lửa, ánh sáng và chính con người.
Chúng tôi bắt đầu như người Tây Nguyên đi trong mùa gió lộng. Cung đường hơn 120km từ TP Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) đến TP Gia Nghĩa núi đồi bồng bềnh trong sương sớm, rẫy cà phê dệt thành thảm xanh đại ngàn, từng vạt dã quỳ vàng rực dưới ánh nắng trong veo mùa khô.
 |
| Từ ánh sáng của điện thoại chiếu lên từng bông hoa thì chúng sẽ phản hồi những âm thanh khác nhau |
Nhà triển lãm âm thanh toạ lạc tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Đắk Nông. Đứng trước nơi đang lưu giữ bản giao hưởng của đất trời, những âm thanh kì diệu và độc đáo ấy làm tôi bồi hồi. Giọng trong trẻo của nhân viên bảo tàng vang lên, tổng thể của khu trưng bày được thiết kế thành 8 phòng riêng biệt với 7 không gian gồm: Âm thanh của đá, lửa, gió, nước, gỗ, ánh sáng và âm thanh của chúng ta.
Cuối tháng 7/2019, UBND tỉnh Đắk Nông tổ chức lễ khánh thành Nhà triển lãm âm thanh và chính thức mở cửa đón khách tham quan từ tháng 8/2019. Đây là một trong số những điểm đến thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông.
Điểm nhấn đầu tiên là những thanh đá xếp ngay ngắn được trưng bày tại đây, nhìn hòn đá vô tri là vậy, nhưng khi đưa bàn tay lướt nhẹ lên mỗi thanh đá, âm thanh bất ngờ phát ra. Tôi cảm nhận, tuỳ vào điểm tiếp xúc của bàn tay sẽ tạo ra rung động, cường độ khác nhau, lúc như âm vang trầm hùng của núi rừng, lúc nhẹ nhàng như suối chảy, da diết như nỗi niềm của người dân ở buôn làng. Đây là một tác phẩm nghệ thuật tương tác trực quan và đầy tính nhạc được lấy ý tưởng nền tảng từ âm nhạc của bộ đàn đá.
Tiến đến một cây đàn không dây, nhân viên bảo tàng giới thiệu, cây đàn Theremin do một nhạc sĩ người Nga phát minh năm 1905. Với cây đàn này, người chơi chỉ cần di chuyển tay trong không khí sẽ tạo ra âm thanh. Như một nghệ sĩ đứng trước dàn nhạc, tôi dùng bàn tay của mình gảy nhẹ trên không trung chạm vào tia sáng tương ứng với các nốt nhạc lập tức tạo ra một bản nhạc của riêng mình. Tác phẩm nghệ thuật này đã dựa vào sức gió để tạo ra âm thanh.
 |
| Tác phẩm “khí quyển” gây ấn tượng bởi quả cầu gốm rất nhạy cảm với hơi thở |
Màn hình ti vi hiện lên cảm nhận vũ điệu của nước, âm thanh của gỗ cộng hưởng với nhau, ta như được hoà mình vào một không gian mát rượi ngập tràn trong màu xanh cây lá, tiếng nước chảy róc rách, thác đổ, cảm nhận vị ngọt mát tinh khôi, nguyên sơ trong lành đã gắn bó với cộng đồng đậm bản sắc người Tây Nguyên.
Tham quan nhà triển lãm như một cuộc hành trình khám phá, tương tác âm thanh thú vị. Những nhạc cụ độc đáo này được tích hợp công nghệ hiện đại, tạo ra từ sự tương tác giữa con người và môi trường xung quanh. Mỗi bước chân, mỗi chạm tay đều tạo nên những giai điệu, thanh âm riêng biệt diệu kì.
Bà Trần Thị Kiều Vân, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Nông thông tin, đến thời điểm hiện nay, Nhà triển lãm âm thanh thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông là duy nhất tại Việt Nam và Đông Nam Á. Nhà triển lãm âm thanh đã thu hút sự quan tâm của nhiều sở, ngành. Nơi đây cũng trở thành địa điểm học tập, nghiên cứu của nhiều học sinh trên địa bàn.
Ngoài các sản phẩm nghệ thuật hiện đại, các loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào dân tộc Tây Nguyên như: M’buốt, Đinh năm, Đinh puôt, M’bló… gây ấn tượng với du khách. “Nhìn những nhạc cụ này, trong không gian kết hợp cả quá khứ và hiện tại khiến tôi mường tượng đến bao người con ở vùng đất Tây Nguyên huyền thoại sống chan hòa trong những buôn làng ấm cúng, nương náu dưới bóng rừng”, chị Hoàng Thanh Phương (du khách Đà Nẵng) bộc bạch.
Trong huyền ảo ánh sáng lờ mờ, một khu rừng của người dân tộc M’nông hiện lên. Mọi người bật sáng màn hình điện thoại soi lên những bông hoa trên cành cây, bất ngờ âm thanh hùng tráng của hang động núi lửa, tiếng thác đổ, rộn ràng của cồng chiêng và réo rắt của các nhạc cụ,… từ từ vang lên. Thanh âm như ma mị huyền bí kéo người tham quan lạc vào khu rừng thiêng. “Mỗi bông hoa trên cành cây sẽ mang một âm thanh. Từ ánh sáng của chiếc điện thoại chiếu lên từng bông hoa thì chúng sẽ phản hồi âm thanh khác nhau. Cao độ của âm thanh tùy thuộc vào cường độ của ánh sáng”, giọng nhân viên bảo tàng hoà vào bản nhạc trầm hùng.
 |
| Du khách trải nghiệm âm thanh của đá qua sự giới thiệu của cán bộ, nhân viên bảo tàng |
Lắng nghe âm thanh của chúng ta
Nhà triển lãm âm thanh là một điểm đến nằm trên tuyến du lịch mang tên “Âm vang của Trái Đất” trong hành trình khám phá Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Ở mỗi gian, tái hiện sống động những âm thanh đặc trưng của các yếu tố tự nhiên, trong không gian mờ ảo, bản nhạc réo rắt với hiệu ứng đèn led mang đến nhiều cung bậc cảm xúc.
Một nhạc cụ độc đáo khuếch đại năng lượng của hơi thở, là một trong những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc tại đây. Được lấy cảm hứng từ âm thanh của tự nhiên, tác phẩm “khí quyển” thể hiện nghệ thuật tương tác giữa con người với thiên nhiên thông qua một quả cầu gốm rất nhạy cảm với hơi thở. Tùy thuộc vào cường độ của hơi thở mỗi người thổi vào sẽ tạo ra cung bậc âm thanh, ánh sáng khác nhau, qua đó thể hiện năng lượng trong mỗi con người.
Bước vào căn phòng chủ đề “Âm thanh của chúng ta”, dưới ánh đèn mờ ảo, có một quả cầu nhỏ làm bằng kim loại, quả cầu này sẽ tạo ra âm thanh của chúng ta. Mỗi người trong chúng ta đều có âm thanh riêng, phụ thuộc vào năng lượng tĩnh điện của cơ thể. Từ hai người trở lên mới có thể tạo ra điều kỳ diệu của âm thanh. Làm theo chỉ dẫn của nhân viên bảo tàng, tôi hít vào, thở ra để giải phóng năng lượng. Sau đó đặt bàn tay của mình lên quả cầu và những người còn lại chạm vào bàn tay, hay bất kỳ điểm nào trên tay của tôi, bất ngờ một giai điệu và ánh sáng xanh trắng phát ra. Đây là nghệ thuật tương tác ánh sáng dựa qua sự tiếp xúc trên làn da của cơ thể. Tùy thuộc vào năng lượng của người đặt tay lên quả cầu mà phát ra những âm thanh, ánh sáng khác nhau.
 |
| Bà Trần Thị Kiều Vân, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Nông giới thiệu tổng quát cho du khách về các phòng âm thanh |
Chị Trần Phương Hoài, du khách Nghệ An nói trong sự hào hứng, thật vi diệu, nơi đây du khách được trải nghiệm, khám phá âm thanh từ các nhạc cụ truyền thống và âm thanh được sáng tạo bằng công nghệ hiện đại. Nó như khúc giao hưởng tuyệt vời của thiên nhiên, một bản tình ca giữa con người và đất trời. Trước đó, chị biết về điểm đến này trên phương tiện truyền thông, bây giờ trực tiếp khám phá, tìm hiểu, thật sự bất ngờ, ấn tượng bởi sự độc đáo, thú vị của nó.
Lấy cảm hứng từ những thanh âm của vũ trụ, của các yếu tố ngũ hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ, nhóm nghệ sĩ người Pháp đã sáng tạo riêng cho Nhà triển lãm âm thanh những nhạc cụ, được tích hợp công nghệ hiện đại, thông qua qua tương tác và năng lượng của người, tạo nên một không gian âm thanh độc đáo.
Rời nhà triển lãm âm thanh khi những tia nắng cuối ngày vẫn còn buông lơi. Tôi nghe đâu đó giữa đại ngàn giai điệu da diết, nhịp chiêng ngân dài theo cung đường huyền thoại. Hòa mình vào bản giao hưởng ấy để cảm nhận linh hồn của vạn vật đang ngân vang và như có sợi dây vô hình gắn kết giữa chúng ta với Mẹ Thiên nhiên.