Những phong tục quan trọng
Theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch) mang ý nghĩa phòng bệnh, giữ gìn sức khỏe và bảo vệ mùa vụ. Một trong những nét đặc trưng của ngày Tết Đoan Ngọ là việc thực hiện nghi thức cúng tổ tiên và thần linh. Ý nghĩa lớn nhất và sâu sắc nhất của Tết Đoan Ngọ là ngày “y dược toàn dân”.
Tại các làng quê, người dân đặc biệt chú trọng đến việc trang hoàng, chuẩn bị đồ cúng và món ăn cho lễ cúng. Trái cây là thứ đồ cúng không thể thiếu, đặc biệt là những loại trái cây đang đơm hoa kết trái vào mùa này như mít, xoài, đu đủ... Một số món ăn khác cũng được chọn tùy theo tập quán của từng địa phương như rượu nếp, bánh gio, xôi chè...
  |
| Theo tục hái lá làm thuốc của người xưa, giờ Ngọ (11-13h) là thời khắc dương khí tốt nhất vì mặt trời tỏa ra ánh nắng nhiều nhất. Các loại lá hái và phơi trong thời gian này có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Tục hái lá làm thảo dược trong ngày Tết Đoan Ngọ khiến dịp này được gọi là ngày “y dược toàn dân”. |
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, có nhiều phong tục thú vị được thực hiện. Sách Hà Nội địa dư, mục phong tục ghi: “Tết Đoan Dương bó lá ngải, nhuộm móng tay, buộc chỉ cổ tay” hay Đồng Khánh địa dư chí chép: “Tết Đoan Ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ...”.
Dịp Tết Đoan Ngọ xưa, người lớn thường đeo cho trẻ nhỏ chùm bùa ngũ sắc (bùa tua, bùa túi) ở ngực và buộc chỉ ngũ sắc ở cổ tay.
Các chùm bùa túi được may theo hình các loại quả (khế, đào, phật thủ, ớt, tỏi, hồng, na..), các con vật (cá, voi), các đồ vật (quạt, thẻ bài, khánh, túi...). Trong các túi bùa đựng hạt mùi khô, bột hùng hoàng.
  |
| Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường có rượu nếp, mận, vải, xôi, chè và các loại hoa quả đầu mùa. |
Người xưa tin rằng, chỉ ngũ sắc ứng với màu ngũ hành giúp trừ tà, bột hùng hoàng xua đuổi rắn rết, hạt mùi kỵ gió, trái cây ngụ ý diệt sâu bọ.
Ngày Đoan Ngọ, dân gian còn có tục lấy ngải treo trước cửa nhà tránh đau ốm và trừ tà. Tùy theo năm cầm tinh con gì mà ngải được kết thành hình con giáp năm đó, chẳng hạn năm Sửu kết hình con trâu, năm Hợi kết hình con lợn. Ngoài ra, vào dịp này, trong dân gian còn có tục khảo cây, xông nước lá thơm, nhuộm móng chân móng tay...
Tết Đoan Ngọ ở các nước châu Á
Tết Đoan Ngọ là ngày Tết truyền thống tại một số quốc gia Đông Á như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc... Mỗi quốc gia có phong tục riêng, chọn ra những lễ vật đặc trưng phù hợp với đời sống.
Theo quan niệm của người Trung Quốc, ngày 5/5 âm lịch là ngày có lẻ, cả tháng và năm đều là ngày 5. Theo kinh dịch, số 5 tượng trưng cho tinh thần tích cực, hướng thượng, mạnh mẽ và dám nghĩ dám làm. Hai số 5 cộng lại là 10 - biểu trưng cho sự hoàn hảo và hy vọng vào sự viên mãn trong cuộc sống.
  |
| Ở Trung Quốc, người dân thường làm bánh, tham gia lễ hội đua thuyền dịp Tết Đoan Ngọ. |
"Đoan" trong tiếng Trung cổ có nghĩa là bắt đầu hoặc sự khởi đầu, vì vậy "Đoan Ngọ" còn được gọi là "ngày thứ năm của tháng thứ năm" theo cung hoàng đạo Trung Quốc.
Người Hàn Quốc gọi Tết Đoan Ngọ là Dano. Dịp này, những người tham gia lễ hội thực hiện nghi thức nhảy múa để cầu mùa màng bội thu. Ngoài ra, người dân Hàn Quốc cũng có thói quen gội đầu bằng lá thảo dược để mái tóc bóng mượt, thơm tho.
  |
| Món ăn không thể thiếu trong ngày 5/5 âm lịch ở Nhật Bản. |
Ở Nhật Bản, Tết Đoan Ngọ được gọi là Tango no Sekku (lễ thơm hoặc lễ cánh buồm). Đây là dịp cầu chúc an lành, bảo vệ trẻ em. Trong ngày 5/5 âm lịch, ở Nhật Bản, những chiếc cờ hình cá chép màu sắc tươi trẻ thường được treo lên các cột, cây hoặc trên mái nhà. Mỗi con cá đại diện cho một thành viên trong gia đình và tượng trưng cho sức mạnh, sự kiên nhẫn và may mắn.
Chimaki là món ăn truyền thống trong dịp Tết Đoan Ngọ ở Nhật Bản. Đây là loại cơm gói trong lá tre hoặc lá chuối, kết hợp với các loại nguyên liệu như thịt heo, thịt gà, hoặc các loại đậu. Sau khi hấp chín, cơm có mùi thơm dễ chịu của lá tre và hương vị đậm đà đặc trưng của nhân bên trong.
