Tính minh triết của đạo Phật nổi bật ở chỗ dùng trí tuệ đưa con người khỏi cõi mê để trở về bến giác. Thế nhưng khi du nhập vào Việt Nam, Phật giáo để tồn tại phải thích nghi và đèo thêm những chức năng vốn không có trong giáo lí. Đó là những việc như xem ngày giờ, cúng sao giải hạn, bốc bát hương… Tục đốt vàng mã không bắt nguồn từ phật giáo nhưng lâu nay giới chư tăng lẫn Phật tử đều thản nhiên chấp nhận vàng mã nơi cửa Phật. Công văn do Giáo hội Phật giáo Việt Nam phát đi trong cả nước được các nhà quản lý, chuyên gia hồ hởi đón nhận, thể hiện sự quyết tâm đưa Phật giáo trở về gần hơn với giáo lí khuyên con người ta sớm từ bỏ tham, sân, si.
Đốt vàng mã có lẽ bén rễ lâu đời trong một số tín ngưỡng khác của người Việt như thờ cúng tổ tiên, thờ Mẫu. Ý nghĩa biểu trưng và tính nhân văn của việc đốt vàng mã ngày càng biến tướng. Phú quý sinh lễ nghĩa, con người trong xã hội hiện đại ngày càng cuồng tín rằng “trần sao âm vậy” nên ngoài vàng mã thông thường đẻ ra đủ loại đồ mã mô phỏng vật dụng thường ngày để “hóa” cho người cõi khác. Sự méo mó ở chỗ nhiều khi sống thì bất hiếu với ông bà cha mẹ, khi họ thác thì đám con cháu ra sức mua hàng núi tiền vàng, đồ mã đốt ra tro. Đáng buồn hơn, ngay cả thần thánh cũng bị lôi vào cuộc. Nhiều người “hối lộ” bằng tiền lẻ dắt từ kẽ tay tới miệng tượng Phật, đốt vàng mã…
Không cần tới con số thống kê hàng nghìn tỷ đồng ném vào lửa, bay theo tro vàng mã mỗi mùa lễ hội hay mùa vu lan báo hiếu, hệ lụy nhãn tiền nảy sinh mới đây thôi khi chục ki-ốt bán hàng vàng mã tại đền Mẫu ở Lạng Sơn bị thiêu rụi. Vẫn biết không dễ một sớm một chiều bỏ tập tục lâu đời, nhưng chủ trương của Giáo hội Phật giáo là một tín hiệu đáng mừng. Kỳ thực hơn 80 năm trước, Hội Phật giáo Bắc Kỳ từng phát động chấn hưng Phật giáo, trong đó kêu gọi loại bỏ đốt vàng mã. Sức lan tỏa của giáo lí nhà Phật, sức ảnh hưởng của các vị chư tăng dễ cảm hóa con người. Không đốt ở chùa chiền rồi dần dần giảm đốt ở tư gia, ắt người ta bớt đốt vàng mã ở những cơ sở thờ tự khác. Ngay như đền bà Chúa kho-một trong những nơi ngốn nhiều vàng mã nhất nay giảm hẳn, dần thay đổi nhờ đề án nghiên cứu hẳn hoi. Không bỏ hẳn nhưng cứ giảm được là mừng rồi, chính vị cao tăng có chức trách của Giáo hội Phật giáo nói vậy.
