Ngôi đền cổ có từ bao giờ?
Ông Nguyễn Sỹ Quý (61 tuổi, trú ở xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) cho biết, ông cùng em trai Nguyễn Sỹ Hóa (57 tuổi) - đồng thủ nhang đền Chợ Củi đã gửi đơn đến các bộ, ngành Trung ương và UBND tỉnh Hà Tĩnh, bày tỏ nguyện vọng tiếp tục được quản lý, gìn giữ đền Chợ Củi như nhiều năm qua.
 |
Đền Chợ Củi nép mình bên dòng sông Lam. |
Việc này được thực hiện khi UBND tỉnh Hà Tĩnh có kết luận thanh tra, chỉ ra bất cập trong hoạt động và công tác quản lý đền Chợ Củi thời gian qua. Đồng thời, ngành chức năng yêu cầu gia đình thủ nhang tại đền Chợ Củi chấm dứt việc “chiếm hữu”, quản lý khu vực nội tự của đền, bàn giao cho Ban Quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân trước ngày 15/1/2024.
“Đền Chợ Củi có từ xa xưa, được xây dựng bằng kinh phí dòng họ Nguyễn và một phần quyên góp của nhân dân địa phương trên chính thửa đất gia đình để thờ Thánh Mẫu và ông thần tổ họ Nguyễn. Trải qua 8 đời của dòng họ, đến nay gia đình vẫn luôn trông coi, dọn dẹp, hương khói”, ông Quý nói.
Theo ông Quý, gia phả dòng họ thể hiện từ hàng trăm năm trước, mảnh đất đền Chợ Củi ngày nay còn hoang vắng, rừng cây rậm rạp, ông tổ của họ là Nguyễn Văn Tịu đã xây dựng một am nhỏ để thờ phật thánh và tổ tiên. Lâu dần, người dân nhiều nơi di cư đến sinh sống rồi hương khói.
Trải qua thời kỳ chiến tranh, bom đạn phá hoại làm hư hỏng gần như hoàn toàn ngôi đền. Sau chiến tranh, bố mẹ ông đã dọn dẹp, kêu gọi nhân dân trong vùng quyên góp tranh, tre sửa sang ngôi đền để tiếp tục hương khói cho các vị thần linh, tổ tiên dòng họ Nguyễn. Về sau, khi đền xuống cấp, việc kêu gọi tiếp tục được thực hiện để tu sửa, lợp ngói cho đền.
 |
Ông Nguyễn Sỹ Quý mong tiếp tục được quản lý, thủ nhang nội tự đền. |
Khi bố mẹ mất đi, ông Quý cùng các em trong gia đình được giao trông coi, lo hương khói cho ngôi đền.
Đến năm 1993, đền Chợ Củi được công nhận Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật Quốc gia. Ông Quý cùng ông Hóa sau đó tham gia vào tổ nội tự thuộc Ban Quản lý di tích đền Chợ Củi (từ năm 2023 là Ban Quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân), trở thành đồng thủ nhang của đền từ đó đến nay.
“Nói chúng tôi chiếm hữu đền là không phù hợp vì bao đời nay chúng tôi chăm lo, bảo vệ, đảm bảo việc hương khói tại đền, không phải chiếm làm của riêng. Nhiều năm qua, các khoản thu, nộp tiền công đức vào ngân sách vẫn được thực hiện đầy đủ. Gia đình còn đóng góp tu bổ, sửa chữa các hạng mục xuống cấp, đảm bảo du khách đến hành hương”, ông Quý cho hay.
Trước yêu cầu bàn giao việc thờ cúng khu vực nội tự cho Ban Quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân, các thủ nhang mong được tiếp tục quản lý, gìn giữ đền Chợ Củi như nhiều năm qua. Đồng thời, cam kết thực hiện nghĩa vụ đóng góp nguồn thu, công khai kiểm đếm tiền công đức của đền theo quy định.
Trong khi đó, thông tin UBND huyện Nghi Xuân đưa ra lại cho biết đền Chợ Củi được lập từ thời Lê Sơ, đến thời Nguyễn được tôn tạo thêm và sau này được trùng tu lại như hiện nay. Năm 1974, đền Chợ Củi được Ty Văn hóa Hà Tĩnh liệt kê đưa vào chế độ bảo vệ Nhà nước, sau đó được Bảo tàng tổng hợp Nghệ Tĩnh đưa vào phiếu kiểm kê di tích lịch sử văn hóa.
  |
Rất đông du khách về đền hành hương. |
Năm 1990, UBND xã Xuân Hồng phối hợp với Bảo tàng tổng hợp Nghệ Tĩnh tu sửa, tôn tạo. Hai năm sau, ngành chức năng lập hồ sơ khoa học xếp hạng di tích Quốc gia cho đền và được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận và xếp hạng đền Chợ Củi là Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật Quốc gia vào tháng 1/1993.
Kể từ khi xếp hạng đến nay đền đã 3 lần được trùng tu, tôn tạo bằng nguồn vốn chương trình Mục tiêu Quốc gia về văn hóa. Năm 2015, gia đình thủ nhang Nguyễn Sỹ Quý được ngành chức năng địa phương giao sửa chữa, tu bổ, tôn tạo Di tích đền Chợ Củi với kinh phí huy động từ nguồn công đức và nguồn xã hội hóa.
Cần minh bạch việc thu, chi tiền công đức tại di tích
Trước đó, ngày 5/1, UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành kết luận thanh tra số 07 về việc quản lý và tổ chức các hoạt động tại Di tích Quốc gia đền Chợ Củi. Kết luận của đoàn thanh tra thể hiện rõ đền Chợ Củi là Di tích lịch sử - văn hoá được các cấp chính quyền quản lý, tôn tạo từ thời phong kiến đến nay.
“Đây là di tích văn hoá tâm linh thuộc sở hữu chung của cộng đồng dân cư không phải là nơi thờ tự riêng của hộ gia đình, cá nhân hay của một dòng họ nào”, kết luận khẳng định.
Ngành chức năng cũng chỉ ra một số bất cập, tồn tại, hạn chế trong quản lý của lãnh đạo địa phương và Ban Quản lý di tích đền về việc giao khoán tiền công đức cho thủ nhang. Ngoài ra, chưa thực hiện nhiệm vụ về quy hoạch của đền đã được duyệt dẫn đến việc cơi nới, vi phạm của một số gia đình.
Từ đó, UBND tỉnh đã kiến nghị xử lý trách nhiệm cá nhân, đơn vị được xác định có sai phạm, thiếu trách nhiệm. Yêu cầu chấn chỉnh, thực hiện nhiệm vụ, vai trò và quy hoạch đã đề ra.
 |
 |
Đoàn thanh tra chỉ ra nhiều bất cập trong công tác quản lý, hoạt động tại đền Chợ Củi. |
Với các hộ thủ nhang phải chấm dứt việc chiếm hữu, quản lý khu vực nội tự của đền Chợ Củi, bàn giao cho Ban quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân chậm nhất ngày 15/1. Nếu không thực hiện sẽ tổ chức cưỡng chế việc bàn giao và quản lý. Ngoài ra, đơn vị quản lý cũng được yêu cầu lập Hội đồng quản lý, kiểm kê tiền công đức để nộp vào ngân sách.
Ông Bùi Việt Hùng – Phó Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân, cho biết, sau khi có kết luận thanh tra của UBND tỉnh, huyện đã tổ chức đối thoại, giải thích cho các thủ nhang và người dân địa phương về vấn đề này. Việc thực hiện các yêu cầu của kết luận thanh tra cũng sẽ được tiến hành theo quy định.
Thủ nhang theo quy ước là người đứng đầu và có quyền quản lý một đền, phủ hay điện thờ. Thủ nhang có thể là chủ sở hữu nơi thờ tự, hoặc cũng có thể không.
Trường hợp là điện thờ tư gia thì thủ nhang cũng chính là chủ sở hữu của điện thờ đó. Trong trường hợp là đền, phủ do Nhà nước và cơ quan chức năng quản lý thì thủ nhang chỉ là người đại diện để quản lý đền, phủ đó chứ không phải là chủ sở hữu.
