Dự đoán kết quả chuyến thăm Đông Nam Á của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ

Ngày 24/7 (giờ địa phương), Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã tới bang Alaska để khởi động chuyến thăm 1 tuần tới khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Đây là chuyến thăm thứ hai của Bộ trưởng Austin tới khu vực mà ông gọi là “khu vực ưu tiên” của Bộ Quốc phòng Mỹ kể từ khi ông nhậm chức hồi tháng 1.

Tăng cường quan hệ

“Tôi nghĩ rằng, đây sẽ là một chuyến thăm thực sự tốt. Bạn sẽ nghe tôi nói nhiều về các mối quan hệ đối tác và giá trị của các mối quan hệ này. Chúng ta tin rằng, chúng ta là một lực lượng giúp ổn định tình hình, dù chúng ta ở đâu, dù với khu vực nào trên thế giới. Chúng ta bổ sung giá trị cho sự ổn định của khu vực. Vì vậy, mục tiêu của tôi là tăng cường quan hệ (giữa Mỹ và Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nói chung, giữa Mỹ và Đông Nam Á nói riêng)”, Bộ trưởng Austin nói với các phóng viên Mỹ đi cùng ông tới Alaska rồi tới Singapore, Việt Nam và Philippines.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin và các quân nhân Mỹ ở bang Alaska hôm 24/7. Ảnh: DOD.

Alaska là hòn đá tảng của quốc phòng Mỹ trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Bang này có một số hệ thống vũ khí, khí tài hiện đại nhất của Bộ Quốc phòng Mỹ, bao gồm F-22 Raptor và F-35 Lightning II – máy bay chiến đấu thế hệ 5 có thể chiếm thế thượng phong trong bất kỳ cuộc không chiến nào, website của Bộ Quốc phòng Mỹ viết. Alaska cũng có các cơ sở phòng thủ tên lửa lửa đặt trên mặt đất. Những hệ thống này đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc Mỹ phòng thủ trước các quốc gia đối địch, website của Bộ Quốc phòng Mỹ viết.

Binh sĩ Mỹ đóng tại Alaska rất quan trọng đối với chiến lược Bắc Cực của Mỹ và là lực lượng không thể thiếu đối với khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Quân nhân Mỹ ở đây đã được triển khai để làm việc với các đồng minh khắp khu vực và đã tiến hành tập trận, thực hiện chiến dịch với nhiều đồng minh và đối tác.

F-22 Raptor là máy bay tiêm kích thế hệ 5 sử dụng kỹ thuật tàng hình đầu tiên trên thế giới. Ảnh: Lockheed Martin.

Tuần sau, Bộ trưởng Austin thăm Singapore, Việt Nam (theo thông báo của Bộ Ngoại giao Việt Nam là vào ngày 28-29/7) và Philippines. Đây là chuyến thăm đầu tiên tới Đông Nam Á của quan chức cấp cao nhất trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden tính đến thời điểm này. Và đây là chuyến thăm thứ hai của ông Austin tới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Murray Hiebert, nhà phân tích chuyên về Đông Nam Á công tác tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ), nhận định, Mỹ tăng cường gắn kết với Đông Nam Á sau khi có cảm giác chung là dưới thời chính quyền Donald Trump, Mỹ không quan tâm nhiều tới khu vực này. “Báo chí truyền thông, các đơn vị tư vấn càu nhàu: ‘Mỹ ở chỗ quái nào thế?’. Đã 7 tháng rồi mà họ (chính quyền Biden) chưa thấy làm gì cả”, ông Hiebert nói.

F-35 Lightning II là tên gọi chung cho 3 biến thể máy bay dựa trên thiết kế cơ sở X-35 của dự án phát triển máy bay tiêm kích phối hợp một chỗ ngồi, có khả năng tàng hình, thực hiện nhiều nhiệm vụ như yểm trợ cận chiến, ném bom chiến thuật... Ảnh: Lockheed Martin.

Răn đe tổng hợp

Lẽ ra hồi tháng 6, Bộ trưởng Austin đã dẫn một đoàn đại biểu nhiều thành viên tới dự Đối thoại Shangri-La ở Singapore nhưng rồi sự kiện thường niên này bị hủy vì đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp.

Theo kế hoạch, trong chuyến thăm Singapore, ngày 27/7, ông Austin có bài phát biểu quan trọng. Nội dung của bài phát biểu này được cho là về “tầm nhìn mới về khả năng răn đe tổng hợp” đối với sự hung hăng, khiêu khích của Trung Quốc trong khu vực.

Các tàu hải cảnh và dân quân biển của Trung Quốc thường xuyên quấy nhiễu ngư dân trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines. Tàu Trung Quốc cũng cản trở việc thăm dò, khai thác dầu khí của Việt Nam.

Hôm 22/7 tại Lầu Năm Góc, Bộ trưởng Austin nói với các phóng viên rằng, ông có kế hoạch tái khẳng định cam kết của Mỹ đối với tự do hàng hải, đối đầu với các yêu sách vô căn cứ và vô ích của Trung Quốc đối với chủ quyền biển đảo ở Biển Đông. “Chúng ta tin rằng, không có nước nào có thể tự áp đặt các quy tắc”, ông nói. Trung Quốc đã tạo ra hàng trăm héc-ta đảo nhân tạo ở khu vực quần đảo Trường Sa để củng cố yêu sách phi lý của họ.

“Đó là một nơi nguy hiểm. Tai nạn chắc chắn có thể xảy ra”, chuyên gia Hiebert nhận định. Theo ông, các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép trên biển đã giúp họ gia tăng sức ép và mức độ quấy nhiễu các nước láng giềng.

Hạm đội Nam Hải của Hải quân Trung Quốc tập trận bắn đạn thật. Ảnh: PLA Daily.

Hỗ trợ đối phó COVID-19 và khôi phục kinh tế

Trao đổi với phóng viên Tiền Phong mới đây, GS Carlyle Thayer (Đại học New South Wales, Học viện Quốc phòng Úc) nhận định, tại Diễn đàn Fullerton ở Singapore, Bộ trưởng Austin sẽ giới thiệu về chính sách ngoại giao và quốc phòng của Mỹ với các chủ đề chính là tái khẳng định Mỹ là đối tác tin cậy trong các vấn đề an ninh khu vực và Mỹ sẽ hỗ trợ Đông Nam Á đối phó đại dịch COVID-19 và khôi phục kinh tế sau dịch. Ông Austin sẽ nhấn mạnh lại cam kết của Mỹ đối với trật tự khu vực cởi mở, bao trùm và công bằng hơn và đối với tự do hàng hải.

Đáng lưu ý, Bộ trưởng Quốc phòng Austin sẽ thông báo ngắn gọn về kế hoạch của Lầu Năm Góc về hiện đại hóa, về nâng cao năng lực quân sự của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và gợi ý cách thức thúc đẩy hợp tác song phương trong thời gian tới, GS Thayer nhận định.

Theo GS Thayer, liên tục các chính quyền Mỹ (bao gồm chính quyền Barack Obama và chính quyền Donald Trump) đã coi Việt Nam là nước đóng góp có ảnh hưởng và mang tính xây dựng đối với hòa bình và an ninh khu vực cũng như toàn cầu. Chính quyền Joe Biden cũng đã có đánh giá tương tự và giờ đây dường như muốn nâng cấp quan hệ song phương lên một tầm cao mới.

Mỹ sẽ tiếp tục tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông, thách thức yêu sách “đường 9 đoạn” của Trung Quốc. Ảnh: US Navy.

Trọng tâm hội đàm

Về chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ tới 3 nước Đông Nam Á lần này, GS Thayer cho rằng, điều đầu tiên ông Austin muốn là tìm hiểu những người đồng cấp trong khu vực và xây dựng thước đo mối quan hệ cá nhân trong chuyến thăm chính thức đầu tiên của mình tới khu vực. Vì đây là chuyến thăm đầu tiên của Bộ trưởng Austin tới Đông Nam Á nên nhiều khả năng ông sẽ nhiệt tình trao đổi quan điểm về vấn đề Biển Đông để xác định các lĩnh vực có thể hợp tác trong tương lai.

Kết quả các cuộc hội đàm của Bộ trưởng Austin với 3 người đồng cấp sẽ khác nhau. Singapore đã sát cánh với Mỹ trong các vấn đề an ninh khu vực, vì thế hai bên có thể sẽ bàn về tập trận hỗn hợp hải quân-không quân, GS Thayer nhận định.

Trong khi đó, tại Philippines, ông Austin sẽ tập trung thuyết phục Tổng thống Rodrigo Duterte vững tin vào cam kết của Mỹ đối với khu vực biển Tây Philippines (từ Philippines dùng để chỉ Biển Đông) theo Hiệp ước Quốc phòng tương hỗ năm 1951 và thuyết phục ông Duterte đồng ý xem xét lại Hiệp định Các lực lượng thăm viếng lẫn nhau. Hội đàm giữa ông Austin và Bộ trưởng Quốc phòng Philippines có thể tập trung vào vấn đề mua sắm vũ khí, huấn luyện và hỗ trợ và tập trận trong tương lai.

Tại Việt Nam, Bộ trưởng Austin có thể sẽ nhấn mạnh về cam kết của Mỹ đối với sự ổn định và an ninh ở Biển Đông, ủng hộ các nước trong khu vực chống lại sự đe dọa, bắt nạt của Trung Quốc, GS Thayer dự đoán. Theo ông, hai bên cũng có thể thảo luận các vấn đề cụ thể như đào tạo chuyên gia, chuyển giao trang thiết bị…